گوز ه ل آزربايجانين بير گوشه سي قوشابلاق

آباقا:ازنامهاي كهن است،عمو،دوست،نخ وياريسمان بافته شده ازگياه كتان

آبانوز:درخت آبنوس

آتا:مرد اولاددار،صاحب فرزند ،پدر ،اجداد ،نياكان ،عنواني براي مردان سالخورده در خور حرمت

آتابك :دايه ،مربّي

آتابَي:دايه ،مربّي،لَلِه

آتامان :فرمانده ،رهبر ،سرگروه،سركرده

آتاي :شناخته شده ،بارز ،آشكار ومعلوم شونده

آتايمان :شهير،معروف

آتلي:شناخته شده،مشهورشده، كسي كه اسب داشته باشد

آتون:جسور،دليروقهرمان

آتيق:جسورودلير،مشهور،نيرومند؛ چالاك

آتيلا :مشهور،شناخته شده

آجار:مهاجم ،غيور،زبردست وماهر

آجاراٶز:راستگو ،پايبند به عهد وپيمان

آجاسوي:اجداد نيرومند ، نياكان شهيروشناخته شده

آجارمان :باغيرت

آجاي:آنكه قادر به مباحثه باشد ،سخنگو،دستگير كننده ،راه گشاينده

آجلان :كسي كه ازخود غيرت نشان دهد

آجونال : به اندازۀ دنيا،احاطه كننده ودربرگيرندۀ هر چيز

آچيق اَل:جوانمرد ،نيك خواه ،مردانه

آدا:خشكي كه هرچهارطرفش راآب فراگرفته باشد،جزيره

آدار:جدا كننده ، تحليل گر،دلير ،شجاع

آداش:داراي نام مشترك،دوست ورفيق ،صداقت داشتن ،هم كلام بودن

آداق:مالي كه بخشش آن درقبال برآورده گشتن حاجتي وعده داده شود ،معادل كلمه نذردرآذربايجان است

آدال:مشهورشده

آدالان : شناخته شده، صاحب شٲن وشهرت

آداي :معادل كلمه نامزد درآذربايجان ،هم به معني نامزدي براي ازدواج وهم به معني كانديدا براي امورانتخاباتي ويا احرازيك وظيفۀ خاص

آدساي:محترم ،داراي نام لايق ودرخورحرمت

آدلان: معروف شو،اسم نيگوكسب كن

آدلي:نامدار،معروف ومشهور

آدي سٶنمه ز:آنكه نامش هميشه ماندگارباشد

آرات : دراصل« اَرَت» است مردان ،جنگجويان ،جسور ،بي باك

آراز:سعادت ،خوشبختي ،لذّت ،خشنودي،آرامش ،اطمينان

آرتام :ارزش،قيمت،برتري،مزيّت،خصوصيّت،ويژگي

آرتوم :تلاشگر      

آرتون:جدّي

آرزيق:ابرارواوليا ؛زاهد،تارك دنيا،انسان نيكوخصال

آرسلان :شيرغرّان

آرقان :بسيار ،جمع ،تعداد زياد

آرقون:صاف ،پاك شده ،برگزيده شده

آركان:فراوان،بي حدّ وحصر،كمند،كمركوه ،پشت ،غالب

آركيش:خبربَرَنده ،پيك،خبرچي،قاصد،رهبركاروان وگروه

آرمان :بي باك وجسور،توانا،خواسته،آرزو،هوس

روزآآآآ آروز:بزرگ،هدف،انسان با تجربه وخوش يُمن،كسي كه خسته واز طاقت افتاده باشد

آسال:داراي اصالت،اساس،شالوده،پايه وپي،برتروحائزاهميّت

آسلان :شير،دلير،قوي،جسور

آشار:آذوقه،خوراك،غذا

آشام:رتبه،درجه،مرتبه،مرحله

آشكين : قايق آينده،آنكه موفق به پيشروي شود،فراوان وافزون

آغا:محترم وبزرگوار،سرپرست خانواده ياطايفه،ريش سفيدقوم

آغابالا:اولاد عزيز،فرزند گرامي ودوست داشتني

آغاجان:دريا دل،آنكه عزت وحرمتش بسياراست،نيرومند،قوي،عنوان خطاب محترمانه به افراد بزرگترازخويش،شخص گرامي ودوست داشتني 

آغار:مرد سپيد رخ،قهرمان سپيدروي ،جوانمرد جسور،چالاك ،پارۀآتش

آغازال :شخص مسنّ محترم وريش سفيد

آغازَر:آقايي همچون طلا

آغاسَف :شخص محترم ،باعزت وگرامي

آغامير:رهبر محترم ،امير ويا رئيس بزرگ

آغايار:بزرگ وشايسته حرمت ،رفيق صادق ،دوست ،محبوب

آفشين :لباسي كه به هنگام رزم پوشند ،نيزه

آك بولوت :ابرسفيد رنگ

آك پاي : سهم ويا بخش خالي ازهر گونه حرام ،سهم حلال

آكتان :سپيده ،وقت طلوع خورشيد در سحرگاهان ،ميدان ،فضاي باز

آكتاي:مايل به سفيدي ،شبيه رنگ سفيد

آك دنيز:درياي مديترانه واقع در جنوب غرب كشورتركيه

آك شيت :خورشيد ،نور آفتاب داراي صورتي نوراني ،آنكه سيمايش نوراني ودوست داشتني است

آلا:داراي رنگهاي گوناگون ومختلط

آلاتان:به سرخي گرائيدن وياروشن شدن افق درسحرگاهان

آلاز:شعله ،اخگر،برافروختن وسرخ گشتن

آلاو:شعلۀ آتش

آلپ :قهرمان ،دلاور،پهلوان ،ماهر،جسور،شجاع ،جوانمرد

آلپ آيا:دلاور وجنگجوي مقدّس

آلپار:دلير ،سربازجسور،مرد شجاع

الپ سو: سپاه جسور،قشون بي باك،سرباز شجاع

آلپ سوي:آنكه از سلاله ونسل قهرمانان باشد ،داراي نياكان واجداد دلير

آلپ كارا: پهلوان نامدار ،قهرماني كه مايۀ ترس سايرين است ،جسور

آلپمان :شخص جسور ،شجاع ،قهرمان

آل تاچ : تاج درخشان،تاج برّاق ودرخشنده

آلتاي:طلا،نگين سنگي،باارزش،اصول ،متد،تدبير،درختستان ويا بيشه زارمرتفع ،كوه بلند ورفيع

آلتون:طلا

آلتونجو:زرگر،طلافروش

آل سوي :داراي اصل ونسب نيكو،آنكه ريشه واجدادش نجيب اند

آلقان:ستودن وتمجيد كردن،به شهرت رساندن،خوشبخت ساختن،فاتح ،ضبط كننده

آلقو : ازاسامي كهن است،كلاً وتماماً،همه ،يكپارچه

آلقين :محكوم كردن ،متّهم نمودن ،تجمّع ،دريك جا اجتماع كردن

آليشيك :عادت كرده ،خو گرفته ،آنچه كه شعله ور گشته وبه سرخي گرايد

آنار:نامي است بسيار كهن ،به خاطر آورنده

آند:قسم ،دليلي براي ابراز واثبات صداقت كلام

آنلار:فهميده ،درك كننده

آنيت :مجسّمه ،تنديس ياد بود

آوجي:شكارچي ،صيّاد

آياچي:محافظت كننده ،حامي وپشتيبان ،دلسوزوغمخوار

آياز:ازاسامي كهن است ،تميز ،روشن ،شب زمستاني بسيار سردي كه آسمانش صاف ومهتابي باشد

آي بار:براق ،نوراني ودرخشان همانند ماه ،با هيبت ،ترسناك

آي بَرك :درخشان همانند ماه ،استوار وبي نقص ،نيرومند،پايدارو باوقار

آي دَنيز:«آي» و«دنيز»

آيدين :روشن ،واضح ،درخشان ،آشكار

آيقين :آنكه از فرط علاقه مدهوش گردد ،حيران ،شيدا ،عاشق

آي كاچ :ناطق ،سخنگو،خواننده ،شعر،شاعر

آيما:به خود آمدن ،بيدار شدن

آيماز :غافل ،بي خبر ، بي رنج وغصّه

ائرتَن:شفق ،صبح هنگام ،فجر

ائركين : آزاد ورها ،مستقل

ائريشمَن:آنكه به هدفش رسد ،نائل آينده ،ملحق شونده

ائل:خلق ،جماعت،انسانها،دولت،سرزمين وولايت

ائل آرسلان :شير ايل وطايفه ،جوانمرد وجنگاورميهن

ائل آلان :فتح كنندۀ ممالك ،كشور گشا

ائل اوغلو :پسرايل وعشيره ،اولاد وطن ،پسربيگانه ،غريبه ،ناآشنا

ائلبارس:پلنگ ايل

ائل باشي :رئيس ورهبرايل ،مدير وراهنماي قوم وطايفه، والي

ائل تَن:متناسب وسازگارباايل وقبيله ،تابع عادات ورسوم وآئين هاي متداول درايل

ائل دار:داراي ايل وسرزمين ومملكت ،ايلي كه جا ومكاني دارد ،صاحب وحاكم قوم وخلق

ائل داش:هم مليّت ،هم نژاد

ائل سئوَن :دوستدار ميهن وقوم ،خواهان خلق ومرز وبوم

ائلسس:نداي ايل ،نداي خلق

ائلشاد:حكمران ايل ،شادي وسرورمردم

ائل شَن :مسرور وشاد شونده به همراه طايفه وايل ،مايۀ شادي وسعادت خلق،خوشحال وشاد كنندۀ قبيله

ائلمان :سمبل ونشانۀ ايل

ائل مير: آقاوسرورايل ،اميروراهبرورئيس طايفه وخلق

ائل يار:دوستدار قوم ،ياور وپشتيبان ملّت

ائلياز:بهارايل ،مايۀ خرّمي ونشاط سرزمين

ائليگ :حكمران ،پادشاه

ائوگين :همراه باتعجيل ،بدون تأخير،عجولانه

اَبروك :داراي ثبات وديانت،صبورواستوار

اَتابك :دايه، مربّي

اَر:مرد ،قهرمان ،جوانمرد ودلير،مورد اعتماد ومقيّد به كلام خويش

اَرال : قهرمان ، آنكه جوانمرد وشجاع باشد

اَرتاج :قهرمان تاجدار

اَرتاش: جوانمرد

اَرتان :مركب است ازدو كلمه «ار»و«دان»يعني صبحگاه ،سپيده دم،هنگام شفق

اَرتايلان :زيبا ،ظريف وباطراوت ،جوان خوش قدوقامت

اَرتَك :همچون مرد ،همانند قهرمانان

اَرتَم :ادب وتربيت ،اركان،درك وشعور

اَرتوران :قهرمان توران زمين ،جوانمرد وپهلوان توران ،توراني

اَرتوز: انسان راستين ،قهرمان حقيقي

اَرچئويك:بسيار جلد وچالاك ،تند وتيز،جوانمردي كه سريع بجنبد

اَرچين :داراي ناموس وشرف،پهلوان وقهرمان حقيقي ،جوانمرد واقعي

اردالان :كسي كه سريع ضربه مي زند

اَردَم :شايستگي ،فضيلت ،راستي

اَرَز:سكوت وآرامش ،خوشبختي ،لذّت

اَرسان :شهير،معروف وشناخته شده

اَرسَل:دليرهمچون پهلوان

ارسلان :شير دلاور

اَرسومَر:قهرمان سومري ،مردي كه از تبار سومريان باشد

اَرسوي:آنكه ازتبار ونسلي قدرتمند وجوانمرد باشد

اَرسين:قهرمان وجسور باشد ،مرد باشد

اَرشاد:حكمران دلاور

اَرشان :دلاور نامدار ،جوانمرد شهير

اَرشَن:خوش بخت واقبال ،شادمان

اَركال:بيانگر آرزوي جسارت ودلاوري است

اَركوت:انسان خوش يمن ومبارك

ارگون:دلاور وقهرمان زمانه

اَرگونَش:جوانمرد خورشيد ،مرد آفتاب

اَرگيل :جوانمردان ودلاوران ،مردان

اَرَم :خواسته وآرزو ،رضايت داشتن

اَرمان :مرد جسور وبي باك ،قهرمان

اَرونات :انسان با نظم وترتيب،بااخلاق

اَرييلماز :بي امان ،استوار وباصلابت

اَزَگي:نغمه ،آواز،آهنگ يا ملودي ،مقام موسيقي ،اصول وشيوه

اَژدر:اژدها،قوي وقدرتمند ،مهيب وترسناك ،جسور

اَفشار :آنكه كاري راسريع وصريح انجام داده مشكلي را حل نمايد ،نام يكي از بيست وچهار قبيله وطايفه اوغوزها

اَمراح :دوست داشتن ،شيفته و واله گشتن ،عاشق وشيدا شدن

اَمران : دوست داشتن ،حُبّ،رفاقت كردن

اوبچين :اسلحه

اوجامان :بلند مرتبه ومعظم

اوچار :آنكه قادر به پرواز كردن باشد

اوچكان :پرواز كننده

اوچكون :جرقه يا ريزۀ آتش

اوچمان : خلبان ، پرواز كننده واوج گيرنده

اورآلتاي :شبيه به تپه ،نظير قلعه

اوراز:هديه ،بخت ،طالع

اوراقان :جنگ جو ،ستيزكننده

اورال:تپّه دار ،مكاني مرتفع نظير تپّه

اورام :محله ،راه عريض وپهن

اوران :ندا،آوا قول والتزام ،هنر

اورتاچ :قسمت،سهم،بخش

اورخان :خان قلعه و دژ،خان اردو گاه ،خان شهر

اورشان :نبرد ،ستيز ومبارز ،نزاع طلب

اورقا:درخت بسياربزرگ وتناور

اوركمَز:بي باك ونترس ،جسور

اوركوت:دژ يا قلعۀ مقدّس ،اردوگاه مقدّس ،استحكام شريف

اوركون:ساختن مسكن براي خويش ،ايجاد اقامتگاه

اورمان :بيشه ،جنگل

اوروز:هدف ،بخت ،طالع

اوروش:نبرد ،ستيز،جنگ ،محاربه

اورون :تخت وتاج ،مكان خصوصي وشخصي ،مقام ورتبه اي والا

اوزان :شاعرمردمي ،عاشيق

اوزتورك:ترك توانا ومجرّب،شخص بسيارزيبا،انسان قدرتمندونرم خوي

اوزحان :خان آزاد،خان مستقلّ وغير وابسته،خان رستگارشده

اوزگون :متأسف گشتن ،معذّب شدن

اوزمان :بالغ شده ،تكامل يافته ،بزرگ شده ،رسيده ،متخصّص ،خِبره واهل فن

اوزه ك :الماس ،جواهر

اوسال:عاقل،مثمرثمر،باتدبيرمحتاط

اوغان :خداوند،قادر،حكمران،خداي صلح وآشتي،قوي ونيرومند،كائنات

اوغلا :جوان ،جسور ،قهرمان ،جوانمرد

اوغوز:نخستين شيري كه ازسينه مادرتراوش ميشود يا همان آغوز ،پاك وصاف آفريده شده ،انسان ساده عادي

اوفلاز:بسيارزيبا ،نفيس ،نجيب

اوفلاس:مرتفع ،جسور،جوانمرد،بي باك

اوقتاي:اوكتاي

اوكار:پرنده اي است ماهي خوار با كاكلي به شكل تير يا پيكان برسرش

اوكتام :مغرور ،باوقار ومتين

اوكتاي:نظيرتير ،قوي وقدرتمند ،خشمگين

اوكسال:منسوب به تير،همانند تير

اوكمان:كسي كه همچون تيرسريع وتيزتند حركت كند

اولقون :بالغ ورشيد ،رسيده

اولوتورك:ترك بزرگ ،ترك قدرتمند

اولوجا:بزرگ ،تاحدودي قدرتمند ونيرومند

اولوسيار:ياروياورملّت

اولوشان:مشهور، داراي نام وشهرت

اومار:چاره، علاج ،اميد

اوموتلو :اميدوار ،آرزومند ،منتظر

اومود :آرزو ،توقع ،اميد

اوميد :آرزو ،آمال وخواسته

اونال :صاحب نام،داراي شٲن ومنزلت

اوناي:مناسب ،كارآمد ،پسنديدن

اون تورك :ترك شهيروسرشناس ،ترك پرآوازه

اونساچ:آنكه آوازه ونامش فراگير باشد

اونلواَر:مرد سرشناس ،جوانمرد صاحب نام

اونور :باعظمت ،افتخار ،اعتبار وسربلندي ،نيرومند

اويار:متناسب ،مطابق ،نظير

اويقار:پيشرفته ومتمدّن ،متعالي

اويقان :متناسب باچيزي يا كسي،هماهنگ ومطابق 

اويقو:تناسب ،هماهنگي ،تطابق

اويقور:داراي تطابق،متّفق

اويقون:متناسب،مطابق ،هماهنگ

ايل آرسلان :شيرسرزمين وايل ،جسور وقهرمان

ايل آيدين :«ائل» و«آيدين»

ايل باي :والي ،اميرولايت

ايلحان:پادشاه ،حكمران ،امپراتور

ايلديريم :صاعقه ،آذرخش،تند وتيز

ايلقار:يورش،تهاجم ،حمله ،حركت تند وتيز

ايلقاز:سلسله جبالي در شمال آناتولي

ايلكين :اولين،نخستين،پيش ازهمه

ايمگه:خيال ،تصوّر،نشان وعلامت

ايمير : شفق،مقدّمه ،بسيار نيكو وعالي

اينان:باور كردن ،اطمينان نمودن

اينجه:چيزي كه باظرافت وزيبايي بر رويش كار شده باشد ،نفيس

اٶتكم:از خود راضي ،متكبّر ،كلّه شق ومغرور ،مرد پردل وجراَت

اٶتكون:برتر ،مقاوم وپايدار

اٶجال:انتقام گرفتن،تلافي نمودن

اٶدول:انعام ،بخشش وارمغان

اٶرگين :تاج وتخت ،تخت سلطنت

اٶزآك:سيّار ،جاري شونده

اٶزال:خالص ،خاصّ،عصاره ،مايه

اٶزبايار:بزرگترين ؛عالي ترين

اٶزبير:تك ،يگانه ،واحد

اٶزَت :خلاصه ،چكيده ومختصر

اٶزتك(اُزبَك ):جسور،دلاوروپردل

اٶزتورك:ترك مادرزاد وخالص ،ترك عزيزودوست داشتني

اٶزداغ :متين وباوقار همچون كوه

اٶزگور:آزاد،رها ،مستقل ،غيروابسته

اٶزمان:نزديك به خود ،گرامي ،با شخصيت

اٶكتَم :مغرور ،كله شق،جسور

اٶكتو : مدح وستايش ،تعريف وتمجيد

اٶكمَن :بسيار ذكاوتمند ،مرد عاقل

اٶگون:درك كننده ،دقيق،وهله يا نوبت

اٶگونچ:شٲن وشرف ،مدح و ستايش

اٶلچَن:سنجيده

اٶلمز:فناناپذير ،جاودان

اٶنال:به پيش آمدن ،به عنوان رهبر وجلوه دار بودن ،پيشگويي نمودن

اٶنجَل:پدران ونياكان كه پيش تر مي زيسته اند ،گذشتگان ،راه گشا

اٶندَر:رهبر،جلوه دار،راهنما،ليدر

اٶنَري:عقيده وطرزفكر،پيشنهاد

بابك :باباي كوچك،نام يكي ازقهرمانان آذربايجان

بابور:دراصل ببراست حيواني درنده وگوشتخوارازتيره گربه سانان

بارقين :سيّاح ،گشت وگذاركننده ،آنكه راه رفته رادوباره بازنگردد

بارلاس:جنگاور،نبرد كننده،جوانمرد دلير،قهرمان جسور

بارلاك :پناه گاه،جان پناه،سر پناه

باريمان : غني،مالداروثروتمند

باشار:ازعهدۀ انجام كاري برآمدن ،قادربودن،مهارت يافتن

باشال:پيشرو،آنكه دررٲس سايرين باشد،ارشد

باش قارا:صاحب قدرتي عظيم،رهبرقدرتمند

باشكان:مدير،سرپرست،رئيس ويارهبريك تشكيلات،مٶسسه،اداره ويا جمعيتي خاصّ

باش كايا : صخرۀ عظيم ،قدرتمند

باشمان:مدير،رهبر،سرپرست

باغاتور:دلير،شجاع،جوان مرد

باكمان:مفتّش،بازرس،ناظر

بالازر:فرزندي همانند طلا،اولاد زيبا

بالاش:فرزند كوچك

بامسي:عقاب،پرنده شكاري،طرلان

باولي:جوجه شاهين ويا بازاهلي شده ودست آموز

باي:عاليقدر،عالي جناب،غني ومالدار

بايار :داراي نام وجاه، شهير،بلند مرتبه

بايازيد(بايزيد):ارمغان الهي،پدري كه خداوندعطايش نموده باشد،شخص با قابليت وكارآمد،باهوش وذكاوت،توانا

باي بَك :آقاي بزرگواروغني

بايتور:بِيك ،همانند بيك،لايق حرمت،عاليقدر،ثروتمند

بايتوك :دارا،غني،ثروتمند

بايرام :روزي كه اختصاص به يك حادثه مسرت انگيزوبه يادماندني ملّي،تاريخي ،ديني و..داشته باشد وبه ياد بودش جشن وسروروپايكوبي برپاگردد

بايسان:داراي شٲن ومنزلت ،بسيارمحترم،شهير،بزرگوار،غني

بايول:برگزيده،لايق حرمت،مُعَظّم،غني ودارا

بايير:تپّه ،دامنه كوه،كوهپايه،گذرگاه،باريكه تنگ ودرازبين دوكوه

باييندير :آنكه به حدّ تكامل وتعالي رسد،ترقي كننده

بَركمان:نيرومندوقوي،انسان استوارومقاوم

بَركيش:سالم وبي نقص بودن،سفت وسخت شدن

بَرگين :مقاوم واستوار،محكم وپابه جا،بي نقص،نيرومند

بَكمات:متشكل ازكلمات «بَي» و«محمد» است ازاسامي متداول درمنطقه تركمنستان

بَكمان:محكم ،استوار،سخت،مقاوم وسالم،انسان نيرومند

بن تورك :من ترك هستم(دلي ،جسوروجوانمردم)

بوداق :شاخه هايي كه ازتنه درخت رشد مي كنند،تَركه

بوراك :كوير،مكان غيرقابل كشت وزرع

بوران:كولاك،باران شديدي كه همراه با رعدوبرق بارد،برف وبوران، هواي برفي

بورقوت:نوعي شاهين شكاري

بوركوت :عقاب

بولات:فولاد،پولاد

بولاق:چشمه يامنبع آبي كه اززمين جوشد

بويسال:وابسته ومرتبط با قدوقامت،راست قامت

بويسان:راست قامت،رشيد وبرازنده،خوش قدوبالا

بَي:اميروحاكم يك مكان،رئيس،سردَمدار،درس خوانده وتحصيل كرده، داماد يا پسري كه ازدواج كند،همچنين بعضاً به جاي عناوين آغاوجناب نيزبه كارمي رود

بَياض:كاملاً سفيد

بيلتان:عالم،آنكه بواسطۀ دانش ومعرفتش كسب شهرت نمايد

بَي لَربَي(بيگلربيگ)عنواني بود كه درقديم به حاكم يك ولايت اطلاق مي گرديد،والي،ناظر

بيلساي:به خوبي آشكارشونده،آنكه بدليل معلومات ودانشش شناخته شود

بيلگن:صاحب معلومات وسيع،عالم ،باسواد

بيلَن:داننده ،فهميده ،صاحب قوۀ ادراك وشعور،متوجّه شونده،خبردار

بيليك :علم ،سواد وآگاهي

بٶيوك:آنچه كه از لحاظ حجم،تعداد،مقدارومقياس بزرگ ودرشت باشد، حجيم،داراي اهميّت 

پاشا:فرمانده كل قوا،متين وباوقتر

پاكمان:انسان پاك وصاف،بي گناه

پَك آلپ:جوان متين وباوقار،قهرمان استوارومقاوم

پَك اول:محكم وقوي باش

 پَك شَن:بي نهايت شادمان ومسرور

پَكين :كسي كه موردشك وسوءظن سايرين نباشد،به وضوح نمايان شونده

تئزآل:جَلدوچالاك،سريع وچابك

تئزآي:ماه عجول،ماهي كه درابتداآيد

تئلمان:زبانشناس،اديب

تاپار:پرستش كننده،عبادت كننده

تاركان:پراكنده،پريشان،پاشيده شده

تاشكين:سيل،داشقين،جوشان وخروشان

تالاي :اقيانوس،دريا،رودبزرگ،درياي بزرگ

تالو:برگزيده شده،ممتاز،پسنديده،زيبا

تامال:كامل وبي نقص،يكپارچه،مكمل

تامقا:مُهر،نشانه،علامت

تان:شفق،سپيده،دم،معجزه

تان آيدين :سفيد شدن افق

تان پينار:چشمه يا منبع آب غيرعادي،چشمه فجر

 تانري وئردي(تاري وردي):عطاشده ازجانب خداوند،بخشيده شده ازسوي پروردگار

تان سئو:شيفته وعاشق معجزه ها

تان سئوَن:شيفتۀ عجيب

تانيل:شهير،سرشناس ومشهور

تاياق(داياق):پايه،بنيان واساس،تكيه گاه

تايان :تكيه دادن،مطمئن بودن

تايلان:خوش قدّوقامت

تايماز:پابرجا،استوار

تَجَن:بُزكوهي

تك سوي :ازنسل وريشه اي واحد،خالص

تَكفور:حاكم امير،حكمران

تَكيل:تنها،واحد،مفرد،تك

تَكين :واحد،يگانه،بي همتا،مفيد

توپراك :خاك،زمين،اَرض،سرزمين

تورال:ثابت،نامتغيّر،ماندگار و زنده

تورقان:سالم وتندرست،سرحال وفعال

تورك آرسلان :شيرقوي وقدرتمند،تركي كه چون شيرقدرتمندوقوي باشد

تورك(ترك):نيرو،قوّت،قدرت،قوي

تورك سوي:صاحب اجداد ونياكان ترك

تورك ييلماز:ترك جسوروبي باك

تورَل:مرتبط باحق وعدالت،عادل

توزون:صبوروحليم،لايق وشايسته،درست،مطابق وداراي تناسب،منتظم

 توغار:سمت مشرق،خاور

توغان :عقاب

توكتاش:سنگ عظيم وبزرگ،داراي استقامت،مقاوم

توكتاي:مقاومت كننده،بردباروصبور

تولقا:كلاه خود،كلاه آهنين

تونچاي:محكم وسفت وسخت،مقاوم وقوي

 تويقان:شاهين،لاچين

تيلاو:بهادرودلير

تيمور:آهن،غيرشكننده

تٶرَل:متناسب بااخلاق

تٶكمَن :زيبا،برازنده

جئيحون:نام قديمي رود« آمودريا»،خروشان وجوشان

جوشار:به هيجان آينده،ازخودبي خودشونده،خروشنده،لبريزو مالامال،غرّان

جوشغون:جوشان وخروشان،همواره درهيجان،غرّنده،لبريزشونده،سريع وشتابدار

چئويك:چالاك وزيرك،جَلد،سرزنده،ماهروزبردست،تندوتيز،محكم ونيرومند واستوار

چاپار:قاصد پيك ،چاپار؛خالدار،لكّه دار،داراي پوست ومويي سفيد،زالي

چاپكان:آنكه دائم در حال حركت باشدويك جا نايستد،مهاجم

چاچا:كماندو،دونده ،دريانورد با تجربه و ورزيده(به اصطلاح گرگ دريا)

چارمان:انسان خنده روومتبسّم ،بشّاش ومهربان

چاروم:درخت چنار

چاغماق:شعله شونده،جرقه زدن،فندك،آلتي كه ايجاد جرقه كند

چاقين:آذرخش،صاعقه

چاكار:ديوارقلعه،رعدوبرق

چاليش:نبردوجنگ،مبارزه،محاربه

چام:درخت كاج

چانتاي:همانند شفق،نظيرشفق،زنگ ،داراي صدايي مانندزنگ

چانقا:نوعي تله،دام،پنجه،نجيب،بااصال ونسب

چاولان :آبشار،شلاله،معروف،چاوالان

چاووش:راهنما،جارچي،گروهبان درارتش،سركارگر

چووغون:بوران ،كولاك وبرف شديد ي كه سرعتش از يكصدوبيست كيلومتر در ساعت تجاوز كند

چينار:درخت چنار

حاق تان :آنكه راستين ودرستكارباشد ،منصف،طرفدارحق وحقيقت

خاقان:خان بزرگ،خان خانان،شاهنشاه وامپراتور

خان:سلطان ،شاهنشاه ،حكمران

خانيم ناز:نازنين ودوست داشتني چون خانم ،خانم بانازوغمزه

خَزَر:گشت وگذاركننده،آنكه درحال سيروسياحت باشد،آنكه كسب نيرو نمايد،ترقي وپيشرفت كننده،توليد كننده وبوجودآورنده

دئوريم :انقلاب،دگرگوني،تحوّل وتغييرريشه اي

داشقين:طغيان آب ازحاشيه دريابه اطراف،سيل،خروج خروشان سيلاب ازبسترواحاطۀ اطراف

داغ تكين :نظيركوه،استواروپرعظمت چون كوه

داغلارجا:همانند كوهها،به اندازۀ كوه ها

دانيش:علم،معلومات واطلاعات،سواد

دان